Empowerment  is proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie. Empowerment op individueel niveau valt uiteen in drie dimensies: a) gevoel van controle, b) kritisch bewustzijn en c) participatief gedrag (Steenssens & Van Regenmortel, 2014, 5)
De opkomst van dit denkkader hangt samen met de sociale bewegingen in de VS en bracht een paradigmaverschuiving van een âtop downâ naar een âbottom upâ-benadering met zich mee: passieve, aanbodsgerichte zorg evolueert zo steeds meer naar een integrale, vraaggerichte zorg op maat. Binnen het armentekort buddyproject, dat empowerment als kader neemt, staat het (her)winnen van de eigenwaarde en veerkracht bij mensen in kansarmoede centraal.
Deze vormen een heterogene groep met enkele gemeenschappelijke kenmerken. Ten eerste kampen ze met een multicomplexe problematiek: een âarmoedekluwenâ van verschillende problemen zoals een gering of onzeker inkomen, lage scholing, slechte huisvesting, lichamelijke of psychosomatische klachten, conflictueuze sociale relaties, maatschappelijk isolement en ondergebruik van rechten of diensten versterkt en beĂŻnvloedt de moeilijkheden onderling. Ten tweede ervaren ze gevoelens van machteloosheid omdat zij structureel gezien een zwakke positie in de maatschappij hebben. Een opeenstapeling van negatieve ervaringen maakt dat zij het gevoel hebben zelf weinig aan hun situatie te kunnen veranderen en een externe beheersingsoriĂ«ntatie hanteren. Ten derde koesteren kanszoekenden door deze negatieve levenservaringen vaak gevoelens van wantrouwen. Vaak ontbreekt een gevoel van basisveiligheid omdat zij geen warme en hechte vertrouwensfiguren hebben. Ten slotte komen kansarmen vaak in botsing met de maatschappij door andere normen wat taal en gedrag betreft, dit doet gevoelens van machteloosheid en wantrouwen nog toenemen.
Empowerment als denk- en handelingskader
Empowerment bevat op individueel niveau drie dimensies:
- Kritisch bewustzijn: door middel van explorerende vragen kan je aftasten, toetsen en verbreden om zo samen tot gedeelde inzichten en mogelijke stappen te komen.Â
- Participatie: uitwisselen van gedachten en zienswijzen om samen dromen en krachten te vinden om een kentering mogelijk te maken.
- Controle: besef van invloed op regie van het eigen leven vergroten.
Kernprincipes & handelingsprincipes
Empowerment werkt volgens de 2 kernprincipes âversterkenâ & âverbindend werkenâ en de 6 daaraan gekoppelde handelingspricipes:
- Positief. Dit omvat:  gelijkwaardigheid, present zijn, respect, ontmoeting, vertrouwen
- Inclusief. Iedereen wordt betrokken, gezien de verbindingsproblematiek erg belangrijk.
- Participatief
Dit omvat: zeggenschap, invloed, eigenaarschap: de eigenaar van het probleem moet ook de eigenaar van de oplossing zijn. Zelf oplossen maar wordt hierin duurzaam ondersteund.
- Integraal. Belang van een brede kijk met oog voor verschillende levensdomeinen, voor denken, gevoelens en gedrag, voor verleden, heden en toekomst en voor de verschillende contexten waarbinnen de kanszoekende leef
- Gestructureerd. Met een minimum aan regels naar een maximum aan duidelijkheid: planmatig en transparant werken met doelen op korte en lange termijn
- Gecoördineerd. Vaak zijn er meerdere hulpverleners betrokken, samenwerking en onderlinge afstemming zijn dan belangrijk.
Aspecten van een positieve basishouding: verwonderd, respectvol, aandachtig & betrokken, duidelijk & open, gelijkwaardig, mild in oordelen, durf om zich open te stellen & bescheidenheid.
Randvoorwaarden: zelfreflectie, ruimte voor ontmoeting, zicht op eigen kennis en vaardigheden, besef van lotgenootschap.
Buddyschap als instrument
Buddyschap is een georganiseerde vriendschap met als doel een duurzame ondersteuning tot stand te brengen voor mensen in een kwetsbare positie.
Deze methodiek wordt meer en meer toegepast in verschillende sectoren. Bv bij mensen in de geestelijke gezondheidszorg, migranten, mensen in sociaal isolement maar evengoed bij studiebegeleiding en jonge ouders.
Buddyschap kan ook toegepast worden in een empowerend kader, dus niet gericht op een specifiek, acuut zorgprobleem maar op het proces naar een bewustwording van iemands missie, identiteit en eigenwaarde.